Πολλά έχουν ειπωθεί για την κατάθλιψη, καθώς θεωρείται ως μία από τις σοβαρότερες ψυχικές ασθένειες της εποχής μας. Η εκδήλωση της δεν είναι ίδια για όλους, και οι αξιοσημείωτες μεταβολές στη διάθεση και τη συμπεριφορά ποικίλλουν. Για να καταπολεμηθεί αποτελεσματικά η νόσος, πρέπει πρώτα να την κατανοήσουμε, και να ενημερωθούμε για τους επικίνδυνους μύθους που συντηρούνται γύρω της.
Προσοχή: σε οποιοδήποτε θέμα αφορά την υγεία, η εμπεριστατωμένη γνωμάτευση ενός ειδικού είναι απείρως σημαντικότερη από οτιδήποτε γράφεται στο ίντερνετ από οποιαδήποτε ιστοσελίδα, τόσο όσον αφορά τη διάγνωση όσο και τη θεραπεία.
Αν λοιπόν το ζήτημα της κατάθλιψης ή ακόμα και η υποψία κατάθλιψης, είναι κάτι που επηρεάζει άμεσα εσάς ή κάποιον στο κοντινό σας περιβάλλον, πριν και πάνω απ' όλα προτείνουμε να συμβουλευτείτε κάποιον ειδικό.
Τα συμπτώματα της κατάθλιψης
Η συγκεκριμένη ψυχική ασθένεια διακρίνεται σε δυο μορφές.
Η πιο διαδεδομένη είναι η ήπια κατάθλιψη, η οποία αποτελεί και πρόκληση για τους ειδικούς της υγείας, καθώς τα συμπτώματά της σε πολλές περιπτώσεις δεν διαφέρουν πολύ από τις καθημερινές συναισθηματικές μας διακυμάνσεις.
Όμως, η ήπια μορφή της ασθένειας δεν σημαίνει ότι δεν είναι σοβαρή, καθώς αν δεν αντιμετωπιστεί εγκαίρως λόγω των μύθων που συντηρούνται, μπορεί να οδηγήσει στην δεύτερη και πιο επικίνδυνη μορφή της, που είναι η κλινική κατάθλιψη.
Παραθέτουμε συνοπτικά ορισμένα από τα πιο κοινά συμπτώματα της ασθένειας στην ήπια μορφή της.
- Θλίψη
- Αρνητικές σκέψεις
- Αίσθημα απελπισίας
- Τάση για κλάμα
- Ευερεθιστότητα
- Υπερβολική κόπωση
- Χαμηλή αυτοεκτίμηση
- Δυσκολία συγκέντρωσης
- Έλλειψη κινήτρων
- Τάση κοινωνικής απομόνωσης
- Ανεξήγητοι πόνοι στο σώμα
Όπως και σε κάθε είδους ασθένεια, αυτοί που πάσχουν από κατάθλιψη δεν θα έχουν όλα τα συμπτώματα χωρίς εξαίρεση, μπορεί να έχουν μόνο ένα ή δύο από αυτά.
Είναι επίσης πολύ σημαντικό, ειδικά για τις ψυχικές παθήσεις, να διαχωρίσουμε πότε κάποιο συναίσθημα είναι φυσιολογικό και πότε είναι ένδειξη ασθένειας.
Η διαφορά Θλίψης και Κατάθλιψης
Είναι αλήθεια πως το αίσθημα της θλίψης κυριαρχεί στην κατάθλιψη. Ωστόσο, πρόκειται για δυο πολύ διαφορετικές ψυχολογικές καταστάσεις.
Η θλίψη είναι ένα φυσιολογικό συναίσθημα που προκαλείται από ένα κακό νέο, ένα δυσάρεστο γεγονός, ή ακόμα και μια θλιβερή σκέψη, και σταδιακά υποχωρεί.
Όμως, όταν αυτά τα αρνητικά συναισθήματα της θλίψης επιμένουν και αρχίζουν να εκδηλώνονται έντονα σε καθημερινή βάση, ακόμα και χωρίς ορατή αιτία, τότε υπάρχουν βάσιμοι λόγοι να μιλάμε πλέον για πρόβλημα ψυχικής υγείας.
Είναι επίσης τεράστιο λάθος το να χρησιμοποιούμε τη λέξη "κατάθλιψη" σαν συνώνυμο της θλίψης στην καθημερινότητά μας.
Το να λέμε "έχω κατάθλιψη" επειδή νιώθουμε θλιμμένοι αλλά χωρίς να την έχει διαγνώσει κάποιος ειδικός, εκτός του ότι μπορεί να μην ισχύει, είναι ανεύθυνο και μειώνει τη σοβαρότητα μιας πραγματικής ψυχικής ασθένειας, που χρήζει επαγγελματικής θεραπείας.
Αν έχουμε έναν απλό, τυχαίο στομαχόπονο, δεν θα πούμε "έχω αιμορραγικό έλκος". Αν ξεφλουδίσει κάπου τοπικά το δέρμα μας, δεν θα πούμε "έχω εκζεματική δερματίτιδα". Μόνο ένας ειδικός μπορεί να κάνει τέτοια διάγνωση, και το ίδιο ισχύει και στην κατάθλιψη.
Ταυτόχρονα, βέβαια, αν η θλίψη διατηρηθεί για μεγάλο διάστημα, ή έχουμε επίμονα ένα ή περισσότερα από τα συμπτώματα που αναφέραμε στην αρχή του άρθρου, οφείλουμε να το κοιτάξουμε σε κάποιον ειδικό.
Οι πιο επικίνδυνοι μύθοι σχετικά με την κατάθλιψη
Όπως και με άλλες ψυχικές νόσους, έτσι και με την κατάθλιψη το κοινωνικό στίγμα είναι υπαρκτό, και οι ασθενείς δυσκολεύονται σε πολλές πτυχές της ζωής τους.
Επειδή είναι πολύ πιθανό κάποιος που γνωρίζουμε να υποφέρει από ήπια κατάθλιψη, μπορούμε πραγματικά να τον βοηθήσουμε και να τον υποστηρίξουμε, αρκεί πρώτα απ' όλα να καταρρίψουμε τους μύθους που την τριγυρίζουν.
Μύθος 1ος: Η κατάθλιψη δεν είναι πραγματική ασθένεια
Είναι πολλοί εκείνοι που πιστεύουν πως η κατάθλιψη είναι απλά μια ακραία μορφή θλίψης, που είναι παροδική, και οφείλεται στον αδύνατο και ευαίσθητο χαρακτήρα ενός ατόμου.
Πρόκειται για ένα επικίνδυνο μύθο καθώς έχουμε να κάνουμε με ψυχική νόσο πέρα από τη θλίψη, με αίτια ψυχολογικά, κοινωνικά, αλλά και βιολογικά.
Ως εκ τούτου, οφείλουμε να την αντιμετωπίζουμε ως μια πολύπλοκη διαταραχή που έχει ανάγκη από θεραπεία, όπως και ο διαβήτης, ή η υπέρταση.
Μύθος 2ος: Αφορά μόνο ηλικιωμένους, αδύναμους, γυναίκες, και αποτυχημένους
Η κατάθλιψη, όπως όλες οι ψυχικές διαταραχές, δεν κάνει διακρίσεις με βάση την ηλικία, το φύλο, ή την οικονομική κατάσταση. Ναι μεν στατιστικά εκδηλώνεται ελαφρώς περισσότερο στις γυναίκες, όμως επηρεάζει και δεκάδες εκατομμύρια άνδρες κάθε χρόνο.
Ενώ η γήρανση φέρνει πολλές αλλαγές στη ζωή και την υγεία μας, η κατάθλιψη δεν αποτελεί φυσιολογικό επακόλουθο της γήρανσης.
Στην πραγματικότητα, οι έφηβοι, και οι νέοι γενικότερα, μπορούν να έρθουν εξίσου αντιμέτωποι με την κατάθλιψη όπως και οι ηλικιωμένοι.
Βέβαια, ειδικά στην περίπτωση της εφηβείας, που είναι μια δύσκολη συναισθηματικά περίοδος για τους περισσότερους από εμάς, μόνο ένας ειδικός μπορεί να διακρίνει πότε η θλίψη που κάποιοι νιώθαμε στην εφηβεία είναι απλή θλίψη και πότε είναι κατάθλιψη.
Το χειρότερο είναι πως ορισμένοι άνθρωποι που πιστεύουν σε αυτό το μύθο και έχουν κατάθλιψη, θα αρνηθούν να το παραδεχτούν στους γύρω τους αλλά και στον εαυτό τους και να αναζητήσουν θεραπεία, για να μην τους χαρακτηρίσουν σαν "αδύναμους".
"Μα, είχε τα πάντα, πώς μπορεί να έχει κατάθλιψη?"
Γνωρίζατε πως ο γνωστός κωμικός Jim Carrey πάλευε για χρόνια με βαριά κατάθλιψη, για την οποία λάμβανε φαρμακευτική θεραπεία? Ανάλογες εμπειρίες είχαν οι Eminem, Johnny Depp, Lady Gaga, Angelina Jolie, και αμέτρητοι άλλοι πλούσιοι ή και διάσημοι,
Πολλοί που συγχέουν τη θλίψη με την κατάθλιψη, θεωρούν πως αυτά τα άτομα δεν έχουν κανένα λόγο να είναι θλιμμένοι. Είναι όμορφοι, επιτυχημένοι, έχουν λύσει το οικονομικό πρόβλημα, έχουν πετύχει τα όνειρά τους, δεν τους λείπει τίποτα.
Από τη στιγμή όμως που η κατάθλιψη πρόκειται για ψυχική ασθένεια, αυτός ο τρόπος σκέψης δεν έχει καμία λογική, και αντίθετα είναι επικίνδυνος. Δεν έχει σημασία πόσο επιτυχημένος ή όχι είναι κάποιος, η κατάθλιψη είναι το ίδιο σοβαρή σαν κατάσταση.
Η χειρότερη απόδειξη επ' αυτού είναι οι διασημότητες που καταλήγουν τελικά στην αυτοκτονία μετά από χρόνια που υποφέρουν από την κατάθλιψη, για την οποία μπορεί να μην γνώριζε παρά ελάχιστα ή και καθόλου το κοινό τους.
Ένα σχετικό παράδειγμα ήταν η απώλεια του Robin Williams στις 11 Αυγούστου 2014, που στιγμάτισε πολλούς. Ένα πιο πρόσφατο παράδειγμα ήταν ο θάνατος του διεθνούς φήμης chef, συγγραφέα, και παρουσιαστή Anthony Bourdain.
Αν λοιπόν ακούσετε κάποιον να εκφράζει σκέψεις σχετικά με το να τερματίσει τη ζωή του, ανεξαρτήτως της οικονομικής και κοινωνικής του κατάστασης, ποτέ μην τις πάρετε αψήφιστα. Ακόμα κι αν δεν είναι κοντινός φίλος, αλλά μια γνωριμία στα social media.
Πολλοί άνθρωποι σοκάρονται όχι μόνο με το ότι οι πλούσιοι και διάσημοι μπορεί να έχουν τόσο βαριά κατάθλιψη που να οδηγήσει στην αυτοκτονία, αλλά και ότι είχαν τους πόρους για να έχουν την καλύτερη δυνατή θεραπεία διεθνώς, και παρ' όλα αυτά απέτυχαν.
Αυτό όμως δεν σημαίνει απολύτως τίποτα για την κατάθλιψη από την οποία ίσως να υποφέρουμε εμείς ή κάποιος στο κοντινό μας περιβάλλον. Κάθε άνθρωπος είναι διαφορετικός, και αντίστοιχα διαφέρει και η ένταση εκδήλωσης μιας ασθένειας.
Καλώς ή κακώς, το πόσα χρήματα μπορούμε να διαθέσουμε σε γιατρούς μόνο μέχρι ένα σημείο μπορεί να βοηθήσει. Ειδικά για τις ψυχικές ασθένειες, ο αγώνας του καθενός είναι καθαρά προσωπικός, και δεν μπορείς να "αγοράσεις" το αποτέλεσμα.
Μύθος 3ος: Τα αντικαταθλιπτικά αρκούν για τη θεραπεία
Η κατάθλιψη μπορεί να γιατρευτεί, όμως εκδηλώνεται με διαφορετικό τρόπο σε κάθε άτομο.
Αυτό σημαίνει πως τα φάρμακα από μόνα τους πολύ συχνά δεν είναι αρκετά, καθώς μπορούν να βελτιώσουν μόνο τα βιολογικά αίτια, επεμβαίνοντας στους συγκεκριμένους χημικούς λόγους που προκαλούν την ασθένεια.
Χωρίς το συνδυασμό της ψυχοθεραπείας, ενδέχεται να μην υπάρξουν θετικά αποτελέσματα.
Μύθος 4ος: Απαιτείται χορήγηση φαρμάκων εσαεί
Ορισμένοι γιατροί και ειδικοί της ψυχικής υγείας πιστεύουν ότι τα φάρμακα μπορεί να είναι μια μακροπρόθεσμη λύση για τα άτομα με κατάθλιψη.
Η αλήθεια όμως είναι ότι οι περισσότεροι ασθενείς λαμβάνουν τα φάρμακα για ένα συγκεκριμένο χρονικό διάστημα στη ζωή τους, και στη συνέχεια σταματά η χορήγηση τους, εφόσον έχουν δείξει βελτίωση.
Αυτός ακριβώς είναι ο λόγος που προτείνεται η ψυχοθεραπεία, καθώς πολλές έρευνες δείχνουν ότι, χάρη σε αυτήν, οι περισσότεροι ασθενείς μπορούν να αντιμετωπίσουν με επιτυχία την κατάθλιψη, με παύση των φαρμάκων σε μόλις 24 εβδομάδες.
Μύθος 5ος: Η φαρμακευτική αγωγή αλλοιώνει το χαρακτήρα
Πρόκειται για μύθο που οδηγεί σε λάθος αντιμετώπιση της νόσου με ότι αυτό συνεπάγεται, καθώς τα αντικαταθλιπτικά έχουν σκοπό να μας κάνουν να ανακτήσουμε το χαμένο εαυτό μας, και όχι να χάσουμε την προσωπικότητα μας.
Μεγάλο μέρος της ευθύνης για αυτό το μύθο φέρει η βιομηχανία των ταινιών, που δραματοποιεί αστήριχτα και υπερβολικά τις επιπτώσεις των ψυχοφαρμάκων στους πρωταγωνιστές της.
Η εικόνα του ανθρώπου που χωρίς τα ψυχοφάρμακα ήταν "έξω καρδιά" για τους γύρω του και παίρνοντάς τα έχει γίνει ένα κατατονικό ζόμπι, ή και το αντίστροφο, απέχει από την πραγματικότητα όσο όλες οι άλλες υπερβολές των ταινιών.
Πόσο Έγκυρες Είναι Οι Ταινίες Βασισμένες Σε Αληθινά Γεγονότα
Η φαρμακευτική αγωγή έχει σαν στόχο να φέρει ισορροπία στη χημική λειτουργία του εγκεφάλου, στις περιπτώσεις που μια ψυχική ασθένεια μπορεί να εντοπιστεί σε κάποια τέτοια χημική ανισορροπία.
Σε καμία περίπτωση δεν πρόκειται να μεταμορφώσει τον ασθενή σε κάτι που δεν είναι, κάποιον με διαφορετικό χαρακτήρα. Ούτε αυτός είναι ο σκοπός των φαρμάκων, ούτε και κάτι τέτοιο είναι εύκολο γενικά, εκτός από πολύ ακραίες περιπτώσεις ουσιών.
Μύθος 6ος: Είναι πνευματική ασθένεια που μεταδίδεται
Πρόκειται για τον πιο υπερβολικό μύθο, καθώς είναι ορισμένοι εκείνοι που πιστεύουν ότι η κατάθλιψη είναι και πνευματική ασθένεια που μπορεί να μεταδοθεί από τον έναν στον άλλον.
Ωστόσο, οι έρευνες απορρίπτουν αυτό το ενδεχόμενο, και έχουν αναδείξει ότι σε καμία περίπτωση η κατάθλιψη δεν λειτουργεί ως μεταδοτική πνευματική ασθένεια, ούτε βέβαια εξαπλώνεται όπως το κοινό κρυολόγημα, ή η γρίπη.
Μύθος 7ος: Προκαλείται από τραυματικά γεγονότα
Ενώ ορισμένα δυσάρεστα γεγονότα μπορούν να προκαλέσουν καταθλιπτικά επεισόδια, ωστόσο, ενοχοποιούνται αποκλειστικά και μόνο για τα ξεσπάσματα, καθώς το γενικότερο πρόβλημα συνήθως είναι πιο βαθύ.
Δυστυχώς η κατάθλιψη χαρακτηρίζεται από περιόδους ανεξήγητης απελπισίας, θλίψης, αδράνειας και αρκετές φορές συνοδεύεται από αυτοκτονικές σκέψεις. Αυτές οι περίοδοι μπορεί να έρθουν φαινομενικά από το πουθενά, ακόμα και αν όλα πάνε καλά στη ζωή μας.
Μύθος 8ος: Συνδέεται με τη βία
Η πραγματικότητα είναι ότι, το να πάσχει κανείς από κατάθλιψη δεν σημαίνει ότι θα γίνει βίαιος. Για την ακρίβεια, έρευνα που έγινε το 2014 οι άνθρωποι που πάσχουν ψυχικές ασθένειες είναι πιο πιθανό να πέσουν θύματα βίας, παρά να διαπράξουν ένα έγκλημα.
Ακόμα και στην περίπτωση της διπολικής διαταραχής, που θα τη συναντήσουμε και σαν "μανιοκατάθλιψη" και ορισμένοι τη συγχέουν με την απλή κατάθλιψη, η πιθανότητα εκδήλωσης βίας εξαρτάται από τον εκάστοτε ασθενή.
Μύθος 9ος: Είναι κληρονομική ασθένεια
Ενώ στο παρελθόν υπήρξε έρευνα που θεωρούσε ότι η κατάθλιψη είναι κληρονομική, πιο πρόσφατες μελέτες έχουν έχουν αρχίσει να αμφισβητούν τον ρόλο που παίζουν τα γονίδιά μας στην ανάπτυξη της ασθένειας.
Ενώ οι ερευνητές συνεχίζουν να διερευνούν τη νευροβιολογία της ψυχικής νόσου, όπως αναφέρεται, αν κάποιος από τους γονείς μας έπασχε από κατάθλιψη, ο κίνδυνος αυξάνεται μόνο κατά 10 έως 15%.
Μύθος 10ος: Βρίσκεται μόνο στο μυαλό μας
Πρόκειται μακράν για τον πιο επικίνδυνο μύθο. Αρκετοί θεωρούν πως για να ξεπεράσει ένα άτομο την κατάθλιψη, αρκεί να αλλάξει τον τρόπο σκέψης του. Να μην σκέφτεται πως έχει κατάθλιψη, να κάνει θετικές σκέψεις, να χαμογελάει, και όλα θα πάνε καλά.
Ένα εξαιρετικά παραστατικό comic του B. Patrick στη σελίδα Akimbocomics.com δείχνει πόσο παράλογη είναι αυτή η αντιμετώπιση, αντικαθιστώντας την κατάθλιψη με ένα συνθλιμένο χέρι.
Το σκέφτεσαι υπερβολικά!
Αυτή είναι μια μεγάλη παγίδα με κάθε είδους ψυχική ασθένεια, ή ακόμα και με σωματικές ασθένειες οι οποίες όμως δεν έχουν εμφανή συμπτώματα για τους γύρω μας.
Ειδικά όμως στον τομέα της ψυχικής υγείας, και σε συνδυασμό με τη δυσπιστία στα ψυχοφάρμακα που αναφέραμε νωρίτερα, πολλοί έχουν την ψευδαίσθηση πως αν "ωθήσουν" τον άλλο απλά να αλλάξει τον τρόπο της σκέψης του, θα τον "σώσουν".
Έλα τώρα, χαλάρωσε... Είναι όλα στο κεφάλι σου, αδερφέ.
Τελικά, το μόνο που καταφέρνουν τέτοιες συμπεριφορές είναι να εκνευρίζουν τους πάσχοντες με την έλλειψη κατανόησης για την κατάστασή τους.
Ακόμα χειρότερα, είναι πολύ πιθανό να τους προξενούν ενοχές που δεν μπορούν να ξεπεράσουν την ασθένειά τους μόνο και μόνο με το να "χαμογελάνε" και να "μην το σκέφτονται".
Χαμογέλα! Δεν νιώθεις καλύτερα? Έχεις απλά κατάθλιψη, ξεπέρασέ το.
Όπως έχουμε επαναλάβει ήδη αρκετές φορές, η κατάθλιψη είναι ασθένεια, και δεν είναι από τις ασθένειες που θεραπεύονται από μόνες τους, όπως μια ίωση ή η ιλαρά. Ανάλογα με τη διάγνωση και τη βαρύτητα, οφείλουμε να ακολουθήσουμε συγκεκριμένη θεραπεία.
Ακόμα και αν υποθέταμε πως μπορούσε κανείς να "αποδράσει" από την κατάθλιψη μόνο με τη σκέψη του, δεν μπορούμε να αγνοήσουμε ορισμένα φυσικά συμπτώματα, τα καταλήγουν να μειώνουν επιπλέον την ποιότητα ζωής του ασθενή.
Τα συμπτώματα αυτά μπορούν να περιλαμβάνουν σημαντική μείωση στην όρεξη ή αύξηση στην ποσότητα του φαγητού, πονοκεφάλους, στομαχόπονο, αϋπνία ή υπνηλία ή άλλες διαταραχές στον ύπνο, διακυμάνσεις στο βάρος χωρίς δίαιτα, και άλλα.
Υπάρχει βέβαια και το άλλο άκρο, πως αν κάποιος στο περιβάλλον μας πάσχει από κατάθλιψη, δεν πρέπει να αναφερόμαστε καθόλου σε αυτή, σαν να μην υπάρχει, για να μην την κάνουμε χειρότερα.
Φυσικά ούτε αυτή είναι μια υγιής αντιμετώπιση, και το μόνο που προξενεί είναι προβλήματα στον ασθενή.
Αυτό που χρειάζεται το άτομο που πάσχει από κατάθλιψη είναι υποστήριξη, σε έναν αγώνα που μπορεί να είναι πραγματικά πολύ δύσκολος. Για τους καλύτερους τρόπους να παρέχουμε υποστήριξη θα μας ενημερώσει ο ειδικός που έχει αναλάβει τη θεραπεία.
On-line μέτρηση της κατάθλιψης
Αν θέλουμε, μπορούμε να κάνουμε μια εκτίμηση σχετικά με την κατάθλιψη, αλλά και να συγκρίνουμε την τωρινή κατάσταση του ατόμου που θέλουμε να βοηθήσουμε, έτσι ώστε να δούμε πόσο τον ωφέλησε η αντικαταθλιπτική φαρμακευτική αγωγή, ή η ψυχοθεραπεία.
2ο τεστ (στο τέλος πατάμε πρώτα στην ένδειξη "Σύνολο").
Σε κάθε περίπτωση, κανένα τεστ στο ίντερνετ και με κανένα τρόπο δεν μπορεί να υποκαταστήσει την εμπεριστατωμένη γνώμη ενός ειδικού γιατρού.
Είναι η κατάθλιψη θεραπεύσιμη?
Παρά το γεγονός ότι η κατάθλιψη επηρεάζει δεκάδες εκατομμύρια ανθρώπους ανεξαρτήτως φύλου, ηλικίας, κοινωνικής και οικονομικής κατάστασης, υπάρχουν ακόμα πολλές ανακρίβειες και μύθοι στο πώς να την αντιμετωπίσουμε.
Παρ' όλα αυτά, σίγουρα δεν πρόκειται για μια ανίατη ασθένεια, με την οποία ο ασθενής είναι καταδικασμένος για όλη του τη ζωή, εφόσον απευθυνθούμε σε κάποιον ειδικό και ακολουθήσουμε την κατάλληλη αγωγή, οι πιθανότητες για θεραπεία είναι με το μέρος μας.
Αν θέλετε να μοιραστείτε την άποψη σας για το θέμα, μπορείτε να μας γράψετε στα σχόλια.