Ο Εμμάνουελ Λάσκερ γεννήθηκε στο Μπέρλιχεν της Γερμανίας στις 24 Δεκεμβρίου 1868. Έμαθε σκάκι από τον μεγαλύτερο αδελφό του Μπέρτχολντ. Ως παιδί ο Λάσκερ ανέπτυξε ταλέντο τόσο για το σκάκι όσο και για τα μαθηματικά. Παρακολούθησε ένα σχολείο στο Βερολίνο για να αναπτύξει το μαθηματικό του ταλέντο και αργότερα πήγε να σπουδάσει μαθηματικά στο Πανεπιστήμιο του Ερλάγκεν. Έγινε Γκραν Μετρ στο σκάκι το 1889.
Ο Λάσκερ καθοδόν προς τον παγκόσμιο θρόνο
Το 1892 είχε την πρώτη σημαντική επιτυχία σ’ ένα μικρό μεν αλλά ισχυρό τουρνουά στο Λονδίνο όπου κέρδισε την πρώτη θέση με μισό πόντο διαφορά από τον δεύτερο Μπλάκμπερν. Τότε ο Λάσκερ έπαιξε ένα ματς εναντίον του Μπλάκμπερν και, όταν τον νίκησε καθαρά, άρχισε να σκέφτεται το ενδεχόμενο να γίνει παγκόσμιος πρωταθλητής. Προσκάλεσε τον Τάρας σε αγώνα μαζί του, αλλά η πρόσκληση αυτή δεν έγινε δεκτή. Ο Τάρας του είπε πως θα έπρεπε πρώτα να κερδίσει μια σημαντική διοργάνωση. Ο Λάσκερ τότε πήγε στις ΗΠΑ για να αντιμετωπίσει τον γερασμένο πια Στάϊνιτς για το παγκόσμιο πρωτάθλημα.
Ο αγώνας διεξήχθη το 1894. Όπως η προηγούμενη αναμέτρηση Στάϊνιτς-Τσουκερτορτ, ο αγώνας του Λάσκερ φιλοξενήθηκε σε τρεις πόλεις: Νέα Υόρκη, Φιλαδέλφεια και Μόντρεαλ. Αυτός που θα σημείωνε 10 νίκες θα ήταν ο παγκόσμιος πρωταθλητής. Στα πρώτα 6 ματς οι αντίπαλοι είχαν από 2 νίκες και 2 ισοπαλίες. Ο Λάσκερ όμως κέρδισε τα επόμενα 2 παιχνίδια. Στη Φιλαδέλφεια ο Στάϊνιτς έχασε όλα τα ματς και ο Λάσκερ έγινε παγκόσμιος πρωταθλητής στο Μόντρεαλ σε ηλικία 25 ετών με σκορ 10-5 και 4 ισοπαλίες.
Ο Εμμάνουελ Λάσκερ διατήρησε τον τίτλο για 27 χρόνια που αποτελεί ρεκόρ. Ωστόσο, υπήρχαν ακόμη αμφιβολίες για το ποιος ήταν ο καλύτερος παίκτης. Το γενικό αίσθημα ήταν πως με τον Στάϊνιτς στα 58 του έτη, ηλικιωμένο για εκείνη την εποχή, ο Λάσκερ κέρδισε τον παγκόσμιο τίτλο λόγω της μεγάλης ηλικίας που βρισκόταν ο Στάϊνιτς. Όπως έλεγε ο Τάρας «Κατά τη γνώμη μου ο αγώνας με τον Στάϊνιτς δεν έχει τόση σημασία όση του αποδίδουν. Ο Στάϊνιτς είχε γεράσει, και ο παλιός Στάϊνιτς δεν είναι πια ο γερασμένος Στάϊνιτς». Επίσης το γεγονός πως ο Λάσκερ δεν είχε κερδίσει ποτέ κάποιο σημαντικό τουρνουά πριν απ’ αυτή την ημερομηνία δεν έκαμε την θέση του ως παγκόσμιο πρωταθλητή πιο εύκολη.
Το στάτους του Λάσκερ υπό αμφισβήτηση
Αυτό οδήγησε τον Τάρας, που κατείχε το καλύτερο ρεκόρ σε τουρνουά εκείνη την περίοδο να ζητήσει έναν ξεχωριστό τίτλο «Παγκόσμιο Πρωταθλητή Τουρνουά». Ο αγώνας αυτός προσδιορίστηκε να γίνει στο Χάστιγκς το 1895. Όλοι πίστευαν πως νικητής θα ήταν ένας από τους Τάρας, Λάσκερ ή Στάϊνιτς. Ωστόσο αναταραχή δημιούργηθηκε όταν ο Χάρυ Νέλσον Πίλσμπερυ, ένας αμερικάνος που έπαιζε το πρώτο του σημαντικό τουρνουά κέρδισε αφήνοντας το ζήτημα του παγκόσμιου πρωταθλητή άλυτο.
Αργότερα την ίδια χρονιά οι πρώτοι πέντε του τουρνουά του Χάστιγκς, Πίλσμπερυ, Τσιγκόριν, Λάσκερ, Τάρας και Στάϊνιτς προκλήθηκαν να αγωνιστούν σε τουρνουά στην Αγία Πετρούπολη ώστε να επιλυθεί το ζήτημα. Ο Τάρας ωστόσο δεν μπορούσε να αγωνιστεί λόγω επαγγελματικών υποχρεώσεων. Το τουρνουά της Αγίας Πετρούπολης αποτελείτο από 18 γύρους, και ο κάθε αντίπαλος θα έπαιζε 6 φορές με τους άλλους. Ο Λάσκερ ήταν ο καθαρός νικητής με διαφορά δύο πόντων και ο Στάϊνιτς ήρθε δεύτερος. Στη επανάληψη του ματς στη Μόσχα για τον παγκόσμιο τίτλο το 1896 ο Λάσκερ κέρδισε τον Στάϊνιτς με σκορ 10-2 και 5 ισοπαλίες. Τα εντυπωσιακά αποτελέσματα του Εμμάνουελ Λάσκερ δεν άφηναν αμφιβολία σε κανέναν για το ποιος ήταν ο αληθινός παγκόσμιος πρωταθλητής.
Η ύφεση ενός μεγάλου διανοητή
Ο Εμμάνουελ Λάσκερ απαιτούσε πάντα υψηλά ποσά για να συμμετέχει σε αγώνες. Ήταν μάρτυρας της οικονομικής ένδειας στην οποία κατέληξαν ο Στάϊνιτς και άλλοι σκακιστές και αναζητούσε τρόπους βελτίωσης της θέσης των μελλοντικών παικτών. Μολαταύτα, και παρά τις προσπάθειες του, οι μεγάλοι μετρ του σκακιού εξακολουθούσαν να πεθαίνουν μέσα στη φτώχεια. Αυτό του προκάλεσε απογοήτευση για το παιχνίδι και το 1920, αφού συμφώνησε να υπερασπιστεί τον τίτλο του εναντίον του Καπαμπλάνκα, αποφάσισε πως η καρδιά του δεν ήταν πια αφοσιωμένη στο παιχνίδι και παραιτήθηκε με αποτέλεσμα το ματς να μη γίνει. Ωστόσο ο κόσμος του σκάκι δεν άφησε αυτό να συμβεί και το 1921 το ματς ξεκίνησε.
Μετά από 14 παιχνίδια ο Λάσκερ παραιτήθηκε λόγω προβλημάτων υγείας και επέστρεψε στην Ευρώπη αφήνοντας πια για τα καλά το σκάκι. Το σκάκι δεν ήταν ποτέ η κύρια καριέρα του Λάσκερ, και όσο διαρκούσε η βασιλεία του ως παγκόσμιος πρωταθλητής, ασχολούταν συστηματικά με τα άλλα ενδιαφέροντα του, τα μαθηματικά και τη φιλοσοφία. Μετά τον αγώνα για το Παγκόσμιο Πρωτάθλημα επέστρεψε στα ακαδημαϊκά του ενδιαφέροντα και έπαιζε μπριτζ σε διεθνές επίπεδο. Πάντως επέστρεψε και πάλι στο σκάκι μετά από δύο έτη για να το αφήσει το 1925. Κατά τη διάρκεια της ναζιστικής περιόδου αναγκάστηκε να εγκαταλείψει την Γερμανία, αφήνοντας την περιουσία στη χώρα του. Πλέον ήταν πάμφτωχος. Το 1934, σε ηλικία 65 ετών, αναγκάστηκε να επιστρέψει στο σκάκι για να διασφαλιστεί οικονομικά. Απέδειξε πως αν και μεγάλης ηλικίας μπορούσε ακόμα να παίξει έξοχο σκάκι. Τελικά η Νέα Υόρκη έγινε η κατοικία του, πεθαίνοντας το 1941 σε ηλικία 72 ετών.
Η αγωνιστική φιλοσοφία του Λάσκερ
Ο Εμμάνουελ Λάσκερ αντιπροσώπευε τον σύνδεσμο ανάμεσα στον Στάϊνιτς και τον σύγχρονο κόσμο του σκακιού. Εξασφάλισε έτσι ώστε οι αρχές του Στάϊνιτς να βρουν την μέγιστη ανταμοιβή. Μαζί με τον Στάϊνιτς συνέβαλε στην καθιέρωση του παιχνιδιού θέσεων, οδηγώντας το παιχνίδι σε νέα ύψη.
1. Ο Λάσκερ δίδασκε τους παίκτες να σέβονται τον ψυχολογικό παράγοντα στο σκάκι: πχ θα έβαζε σε πειρασμό αμυντικογενείς παίκτες να του επιτεθούν, θα δημιουργούσε ένα τακτικό ασαφές κλίμα για τους αντιπάλους του που αρέσκονταν σε παιχνίδι θέσεων. Ήταν ένας ψυχολογικός εφιάλτης για όποιον τον αντιμετώπιζε!
2. Ο Λάσκερ εναντιωνόταν στις απόψεις του Τάρας που δίδασκε την «ορθή» και «τέλεια» φιλοσοφία πάνω στην σκακιέρα. Υποστήριζε αντίθετα πως τo σκάκι ήταν φοβερά πολύπλοκο για τον άνθρωπο. Έτσι γι’ αυτόν η έννοια της «αποτελεσματικότητας» είχε μεγαλύτερη αξία από την αναζήτηση της «ορθότητας», μια και η δεύτερη ήταν αδύνατο οι άνθρωποι να την αποκτήσουν ποτέ.
3. Είχε μια βαθιά κατανόηση των ορίων μεταξύ της απέλπιδος θέσης και της δύσκολης θέσης, χρησιμοποιώντας την τελευταία ως ψυχολογικό όπλο εναντίον των, κατάλληλων γι’ αυτό, αντιπάλων του.
4. Ο Λάσκερ δεν ήταν θεωρητικός του ανοίγματος. Αυτό είναι καλό μάθημα για μας, αφού η απομνημόνευση χιλιάδων κινήσεων κατά το άνοιγμα δεν προσφέρει τίποτα αν απουσιάζει η κατανόηση των θεμελιωδών αρχών του ανοίγματος- οι παρτίδες του Λάσκερ είναι στο έπακρο πολεμικές και γεμάτες με αγωνιστικό πνεύμα.
Ο Λάσκερ δεν ήταν μόνο ένας μεγάλος σκακιστής αλλά ένα πολύπλευρο πνεύμα με σημαντική συνεισφορά στη φιλοσοφία και τα μαθηματικά. Στο βιβλίο “Emmanuel Lasker, The Life of a chess master”, ο μεγάλος Αλμπερτ Αϊνστάιν προλογίζει ως εξής: «Ο Λάσκερ ήταν αναμφισβήτητα ένας από τους σημαντικότερους ανθρώπους που γνώρισα στη διάρκεια της ωρίμανσης της ζωής μου». Ο Λάσκερ έλεγε πως το σκάκι δεν ήταν απλά ένα παιχνίδι γνώσεων κάποιων βιβλίων γύρω απ’ αυτό αλλά αντιπροσώπευε μια μάχη ανάμεσα σε δύο πρόσωπα, και επομένως ήταν αναγκαία η κατανόηση του στυλ και της ψυχολογίας του αντιπάλου. Ο Λάσκερ συνέγραψε και δυο εξαιρετικά σκακιστικά βιβλία, τα Common Sense in Chess και Lasker’ s Manual of Chess.
Ρήσεις του Λάσκερ
• Το σκάκι είναι ένας πόλεμος.
• Αν δεις την καλή κίνηση, αναζήτησε την καλύτερη.
• Στα μαθηματικά αν βρω μια νέα λύση σ’ ένα πρόβλημα, κάποιος άλλος μαθηματικός μπορεί να ισχυριστεί ότι διαθέτει μια καλύτερη και πιο ραφιναρισμένη λύση. Στο σκάκι αν κάποιος ισχυριστεί ότι είναι καλύτερος από μένα, θα του κάνω ματ!
• Ρωτήθηκε κάποτε πόσες κινήσεις αναλύει σε μια θέση: «μόνο μία. Είναι όμως πάντα η καλύτερη».
• Πάνω στην σκακιέρα η υποκρισία και το ψέμα δεν επιζούν για πολύ. Ο δημιουργικός συνδυασμός ξεγυμνώνει την οίηση του ψέματος- το ανελέητο συμβάν που κορυφώνεται στο ματ, εναντιώνεται στον υποκριτή.
• Όταν ένας μέτριος παίκτης αναζητά ανάμεσα σε 10 κινήσεις για να συνεχίσει την παρτίδα του, ο μαιτρ θα ερευνά 2 ή 3 κινήσεις το πολύ απορρίπτοντας τις άλλες. Όσο περισσότερο ο μαιτρ του σκάκι προοδεύει σε τέχνη και αντίληψη, τόσο περιορίζει τις επιλογές του σε κινήσεις.. Όσο υψηλότερη είναι η δεξιοτεχνία του καλλιτέχνη, τόσο περιορίζεται η ελευθερία του.