Γραμμένο το 1961, το μυθιστόρημα επιστημονικής φαντασίας του Ρόμπερτ Χάϊνλαϊν, "Ξένος σε ξένη χώρα" αντανακλά την κουλτούρα της εποχής και τις εναλλακτικές αναζητήσεις στην Αμερική γύρω από τα θέματα της θρησκείας, της μεταφυσικής πίστης, της σεξουαλικής ελευθεριότητας, τα οποία θα κορυφωθούν καθ΄ όλη τη δεκαετία του 60 για ν' αρχίσουν να υποχωρούν από τα μέσα της δεκαετίας του 70 με την αναζήτηση και υιοθέτηση πιο συντηρητικών απόψεων.
Ο Ξένος διδάσκει τους γηγενείς
Ωστόσο ο "Ξένος σε Ξένη Χώρα" μπορεί ακόμα και σήμερα να διαβαστεί με ευχαρίστηση, παρά τον όγκο του και ίσως την ξεπερασμένη θεματολογία του. Υπάρχει σε πολλά σημεία τρελό χιούμορ και πληθώρα αλλόκοτων απόψεων και ιδεών, ένα ευχάριστο διάλειμμα από άλλα πιο "σοβαρά" ή "σκοτεινά" αναγνώσματα. Το βιβλίο χαρακτηρίστηκε από την "Βιβλιοθήκη του Κογκρέσου" των ΗΠΑ ως ένα απ' αυτά που μορφοποίησαν την κουλτούρα της Αμερικής. Όχι άδικα, γιατί πέτυχε να δημιουργήσει ρεύμα ιδεών που ακόμα και σήμερα διαποτίζει πολιτισμικές όψεις, έστω περιθωριακές αλλά πάντως υπαρκτές, της μεγάλης αυτής χώρας.
Το βασικό του μοτίβο είναι η εκπαίδευση ενός αρειανού ο οποίος βρίσκεται στον γήινο πολιτισμό. Ο ξένος είναι ο Βαλεντάϊν Μάικλ Σμιθ ο οποίος μεγάλωσε μες την αρειανή κουλτούρα και τώρα πρέπει να ενσωματωθεί στον τρόπο ζωής και στις αντιλήψεις της ξένης γης, της αμερικάνικης γης όμως. Στους βασικούς πρωταγωνιστές του βιβλίου είναι και ο δαιμόνιος δικηγόρος Τζούμπαλ Χάρσο που απηχεί θα έλεγα τις απόψεις του ίδιου του Χάϊνλαϊν. Μια χαρακτηριστική άποψη που σημείωσα με ευχαρίστηση είναι και η ακόλουθη: ¨Η δημοκρατία είναι ένα άθλιο σύστημα. Το μόνο θετικό που μπορούμε να κάνουμε γι' αυτή είναι πως είναι οκτώ φορές καλύτερη από οποιαδήποτε άλλη μορφή διακυβέρνησης. Το χειρότερο ελάττωμα της είναι πως οι ηγέτες της αντανακλούν τους ψηφοφόρους τους". Διαχρονική διαπίστωση που ισχύει ακόμα.
Η θρησκεία υπό το πρίσμα του Χάϊνλαϊν
Το βιβλίο διατηρεί την αξία του ως αναγνωστικός χρόνος που πρέπει να διαθέσει κανείς για τις απόψεις και τα σχόλια του Χάϊνλαϊν όσον αφορά τον ρόλο της θρησκείας και ειδικότερα του νέου φαινομένου που θα διογκωθεί αργότερα, των θρησκειών της Νέας Εποχής. Σύμφωνα με τον διορατικό Τζούμπαλ, μια εκκλησία "μπορεί να είναι οποιαδήποτε παρέα που αποκαλεί τον εαυτό της εκκλησία". Αφορμή για τις δεικτικές αυτές παρατηρήσεις είναι η κριτική στην θρησκεία των Φοστερικών, ένα αμάλγαμα συγκρητισμού και περίεργων γνωστικών δοξασιών προσαρμοσμένων στις ανάγκες του σύγχρονου ανθρώπου με τη λογική ενός σούπερ μάρκετ όπου κανείς μπορεί να βρει τα πάντα. Ένα καρναβάλι ευτυχίας είναι η εκκλησία των Φοστερικών που πουλά την πραμάτεια της στην καλύτερη οικονομική τιμή, ενώ διάχυτη είναι η ελευθεριάζουσα ατμόσφαιρα με μπόλικο σεξ και αρκετή μεταφυσική αναζήτηση για να είναι όλοι ικανοποιημένοι.
Μέσα σ' αυτό το κλίμα ο αρειανός Σμιθ θα επιχειρήσει να δημιουργήσει την δική του θρησκεία, κοντράροντας τους Φοστερικούς, λέγοντας κάποιες αλήθειες οι οποίες όμως δεν θα μπορούσαν να γίνουν αποδεκτές από το φανατισμένο πλήθος, όπως αυτή: "Η Αλήθεια είναι απλή αλλά ο Δρόμος του Ανθρώπου τραχύς. Πρώτα πρέπει να μάθετε να ελέγχετε τον Εαυτό σας". Ο Τζούμπαλ που μιλούσε τη γλώσσα της λογικής θα κριτικάρει σκωπτικά όλη αυτή τη θρησκευτική μανία με τον γνωστό του τρόπο, χαρακτηρίζοντας ως σολιψισμό και πανθεϊσμό την θεολογία των Φοστερικών και του Σμιθ, λέγοντας πως είναι "σαν το μαλλί της γριάς, άφθονη γεύση και καθόλου ουσία"!
Όλοι ονειρεύονται να γίνουν γκουρού
Δεν είναι υψηλή λογοτεχνία το συγκεκριμένο βιβλίο, αν δεν έχει υπομονή κάποιος νομίζω αποκλείεται να το ολοκληρώσει, εκτός αν είναι οπαδός του συγκεκριμένου είδους και θέλει να διαβάσει κάτι κλασικό στο χώρο του που μάλιστα βραβεύτηκε το 1962 με το βραβείο Ούγκο. Έχει όμως ασκήσει επίδραση, είναι υπεύθυνο για την δημιουργία της "Εκκλησίας όλων των Κόσμων", μιας νεοπαγανιστικής οργάνωσης που υπάρχει από τη δεκαετία του 1960, η οποία ιδρύθηκε από τον Τιμ Τζελ και σήμερα ισχυρίζεται πως βρίσκεται στο στάδιο της τρίτης εκ του φοίνικος αναγέννησης της. Δεν ξέρουμε τι ακριβώς είναι αυτό, αλλά όπως φαίνεται από τις πληροφορίες που δίνουν στην ιστοσελίδα τους, www.caw.org, λαμβάνουν πολύ σοβαρά τον εαυτό και την αποστολή τους.
Ο ιδρυτής τους επηρεάστηκε από το βιβλίο του Ρόμπερτ Χάϊνλαϊν, προφανώς και από το γενικότερο κλίμα της πανθρησκείας της Νέας Εποχής και αποφάσισε να ιδρύσει δικό του θρησκευτικό μόρφωμα, δίνοντας μάλιστα και αναλυτικές συμβουλές για τον τρόπο που θα κάνουν σεξ τα μέλη της οργάνωσης του όπως φαίνεται εδώ http://caw.org/content/?q=condom, προφανώς όμως δεν επηρεάστηκε καθόλου από την κριτική που ασκεί στο βιβλίο ο Τζούμπαλ Χάρσο για την θρησκεία του τύπου που εκπροσωπούσε ο Φόστερ και κάθε μελλοντικού θρησκευτικού σωτήρα.
Ο "αχταρμάς" της Νέας Εποχής
Στον χώρο της Νέας Εποχής και του νεοπαγανισμού τέτοια φαινόμενα είναι δυνατά καθώς εντάσσονται στην γενικότερη φιλοσοφία του μεταμοντέρνου όπου τα πάντα είναι εφικτό να συνδυαστούν μεταξύ τους. Ο Μάικλ Σμιθ, γράφει ο Χάϊνλαϊν, μιλούσε ως "τέλειος πλασιέ αυτοκινήτων". Ας θεωρήσουμε τούτη τη γραφική διαπίστωση ως κριτική του φαινομένου της πανθρησκείας και των κάθε λογής αιρέσεων που αναφύονται στο έδαφος του υποκειμενισμού. Μοιραστείτε τις απόψεις σας για το κλασικό έργο του Ρόμπερτ Χάϊνλαϊν στα σχόλια της δημοσίευσης.