Από το 2009, τα ετερόφυλα ζευγάρια στη χώρα μας μπορούν να κατοχυρώσουν νομικά τη σχέση τους μέσα από μια διαδικασία απλή, εύκολη, και εξαιρετικά γρήγορη. Από το Δεκέμβριο του 2015 το ίδιο ισχύει και για τα ομόφυλα ζευγάρια. Στο άρθρο θα δούμε τι είναι το σύμφωνο συμβίωσης, και πως μας δίνει τη δυνατότητα να επισημοποιήσουμε τη σχέση μας, προσωπικά και περιουσιακά, χωρίς να κάνουμε θρησκευτικό ή πολιτικό γάμο.
Τι είναι το Σύμφωνο Συμβίωσης
Το σύμφωνο συμβίωσης είναι μια απλή συμβολαιογραφική πράξη, όπου γίνεται συμφωνία μεταξύ δύο ενηλίκων προσώπων, ανεξαρτήτως φύλου, στην οποία αποτυπώνονται τα μεταξύ τους δικαιώματα και υποχρεώσεις, για όσο διάστημα θα είναι μαζί.
Μόλις αποφασίσουμε από κοινού ότι θέλουμε να μοιραστούμε τη ζωή μας, αρκεί να πάμε αμφότεροι σε ένα συμβολαιογράφο, που θα διασφαλίσει την σχέση μας, εξισώνοντας την με τις περισσότερες διατάξεις που αντιστοιχούν στις σχέσεις δυο συζύγων.
Με το σύμφωνο συμβίωσης έχουμε την πλήρη εξομοίωση με τους εγγάμους, ως προς τα δικαιώματα και τις παροχές.
Ενδεικτικά, η εξίσωση αφορά τη χορήγηση επιδόματος γάμου, άδειας γάμου, κριτήρια συμμετοχής και κατάταξης στα προγράμματα απασχόλησης, και άλλα.
Η ισχύς της συμφωνίας αρχίζει μετά από τις υπογραφές μας, και κυρίως μετά από την κατάθεση αντιγράφου του συμβολαιογραφικού εγγράφου στο ληξίαρχο του τόπου κατοικίας μας, που θα το καταχωρίσει με τη σειρά του σε ειδικό βιβλίο του Ληξιαρχείου.
Οι διαφορές με το γάμο
Ωστόσο, τα ζευγάρια που συνάπτουν σύμφωνο συμβίωσης δεν αποκτούν ακριβώς τα ίδια δικαιώματα με τα παντρεμένα ζευγάρια.
Όπως θα δούμε στη συνέχεια, υπάρχουν ορισμένες αποκλίσεις, καθώς η ταύτιση έγκειται περισσότερο στα περιουσιακά, και στα δικαιώματα ασφαλιστικού, εργατικού και φορολογικού δικαίου.
Πρώτο Ραντεβού: Τα Λάθη Και Ιδέες Για Να Σπάσει Ο Πάγος (2022)
Οι σημαντικότερες διαφορές μεταξύ γάμου και συμφώνου συμβίωσης αφορούν τους εξής τομείς:
- Τρόπος σύναψης
- Βαθμός δυσκολίας της λύσης
- Χρήση του επωνύμου μας
- Γονεϊκά δικαιώματα
- Ευνοϊκές φορολογικές διατάξεις
- Γενικότερη γραφειοκρατία.
Τρόπος Σύναψης
Ο γάμος, θρησκευτικός ή πολιτικός, μπορεί να τελεστεί μόνο μετά την γνωστοποίηση του με αγγελία, ή με προφορική δήλωση ενώπιον του δημάρχου με την παρουσία δύο μαρτύρων, και κατόπιν συγκατάθεσης της εκκλησίας ή του δήμου.
Το σύμφωνο συμβίωσης συνάπτεται μόνο με μια συμβολαιογραφική πράξη, και όπως είδαμε, για να ισχύει πρέπει να καταχωρηθεί στο ληξιαρχείο.
Επώνυμο
Στον γάμο οι σύζυγοι πρέπει να προσθέσουν ληξιαρχικά στο επώνυμό τους το αντίστοιχο του συζύγου. Με άλλα λόγια στον γάμο έχουμε το δικαίωμα να αλλάξουμε το όνομα στην ταυτότητα, προσθέτοντας το όνομα του συζύγου.
Το σύμφωνο συμβίωσης δεν μεταβάλλει το επώνυμο των συμβαλλομένων, ωστόσο, μπορούμε να χρησιμοποιούμε άτυπα το επώνυμο του συντρόφου μας, εφόσον υπάρχει η συγκατάθεση του.
Επώνυμο παιδιών
Στο γάμο, πολιτικό ή θρησκευτικό, τα παιδιά αποκτούν το επώνυμο του πατέρα, εκτός αν οι γονείς δηλώσουν πριν τον γάμο το ακριβές επώνυμο που επιθυμούν για τα παιδιά τους. Περιθώριο αλλαγής της γνώμης των μελλονύμφων υπάρχει μόνο μέχρι την τέλεση του γάμου.
Το επώνυμο των παιδιών που γεννιούνται κατά τη διάρκεια του συμφώνου συμβίωσης, ή μέσα σε 300 ημέρες από τη λύση ή την ακύρωσή του, είναι εκείνο που θα επιλέξουν οι γονείς με κοινή και έγγραφη δήλωσή τους.
Συνήθως αυτή είναι αμετάκλητη και εμπεριέχεται στο σύμφωνο συμβίωσης, ή κατά περίπτωση σε μεταγενέστερο συμβολαιογραφικό έγγραφο πριν από τη γέννηση του πρώτου παιδιού.
Επίσης, ενώ οι σύζυγοι έχουν δικαίωμα από κοινού τεκνοθεσίας, για το σύμφωνο συμβίωσης αυτό δεν προβλέπεται ρητά, αλλά μπορεί να υποστηριχθεί, και να εφαρμοστεί μαζί με τις άλλες διατάξεις που διέπουν τις σχέσεις συζύγων.
Φορολογικό Δίκαιο
Οι σύζυγοι, κατά τη διάρκεια του γάμου, υποχρεούνται να υποβάλουν κοινή δήλωση για τα εισοδήματά τους, στα οποία ο φόρος, τα τέλη, και οι εισφορές που αναλογούν, υπολογίζονται χωριστά στο εισόδημα καθενός συζύγου.
Στο σύμφωνο συμβίωσης η κοινή δήλωση δεν είναι υποχρεωτική, ωστόσο, αν το επιθυμούμε έχουμε τη δυνατότητα να την υποβάλουμε για τα εισοδήματά μας, όπως ακριβώς ορίζεται και στον γάμο.
Κληρονομικό δικαίωμα
Για τα κληρονομικά, προβλέπεται πλήρης εξίσωση με τα δικαιώματα του γάμου, καθώς εφαρμόζονται οι διατάξεις του Αστικού Κώδικα που αφορούν τους συζύγους.
Επιπλέον, κατά την κατάρτιση του συμφώνου συμβίωσης το κάθε μέρος μπορεί να παραιτηθεί από το δικαίωμά του στην ελάχιστη κληρονομιά, γνωστή και ως "νόμιμη μοίρα".
Λύση
Ο γάμος λύεται μόνο στο δικαστήριο με αμετάκλητη δικαστική απόφαση, και με την παρουσία δικηγόρου που έχουμε ορίσει. Πρόκειται για το γνωστό διαζύγιο.
Το σύμφωνο συμβίωσης λύεται με μια απλή συμβολαιογραφική πράξη, και έξω από την αίθουσα του δικαστηρίου.
Επίσης μπορεί να λυθεί με μονομερή συμβολαιογραφική δήλωση, εφόσον έχει επιδοθεί προηγουμένως με δικαστικό επιμελητή πρόσκληση για συναινετική λύση στο άλλο μέρος, και έχουν παρέλθει τρεις μήνες από την επίδοση.
Επιπλέον το σύμφωνο συμβίωσης λύεται αυτοδικαίως, αν αποφασίσουμε να κάνουμε στη συνέχεια πολιτικό ή θρησκευτικό γάμο.
Ακύρωση
Το σύμφωνο συμβίωσης μπορεί να ακυρωθεί από τον εισαγγελέα αν υπάρχει ήδη γάμος που δεν έχει λυθεί, ή και άλλο παράλληλο σύμφωνο συμβίωσης.
Επίσης ο νόμος θεωρεί ως άκυρο το σύμφωνο συμβίωσης που έχει γίνει μεταξύ συγγενών εξ αίματος, ή μεταξύ συγγενών εξ αγχιστείας.
Διατροφή
Σε αντίθεση με τον γάμο, δεν προβλέπεται διατροφή αν έχουμε προβλέψει την παραίτηση από το σχετικό δικαίωμα κατά την κατάρτιση του συμφώνου συμβίωσης.
Από προσωπική εμπειρία, θεωρούμε ότι ο συμβολαιογράφος θα μας το επισημάνει την ώρα που μας ετοιμάζει το σύμφωνο.
Πάντως, σε ότι αφορά τη διατροφή, στο νέο σύμφωνο συμβίωσης ορίζεται ότι για τις σχέσεις των δύο συντρόφων θα ισχύουν αναλογικά οι διατάξεις για τις σχέσεις των δύο συζύγων που τέλεσαν γάμο.
Κόστος
Όπως είναι φυσικό και αναμενόμενο, σε σχέση με τον γάμο, το σύμφωνο συμβίωσης κοστίζει πολύ λιγότερο, είτε σε χρόνο, είτε σε χρήμα.
Σε αυτό το σημείο πρέπει να αναφέρουμε ότι οι αμοιβές των συμβολαιογράφων ποικίλουν, και ενδέχεται να συναντήσουμε ανεξήγητα μεγάλες αποκλίσεις στο κόστος του συμβολαίου.
Σε γενικές γραμμές απαιτείται έρευνα, καθώς η αμοιβή για ένα σύμφωνο συμβίωσης δεν πρέπει να ξεπερνά τα 100-150 ευρώ για κάθε συμβαλλόμενο.
Ομόφυλα ζευγάρια
Το σύμφωνο συμβίωσης για τα ομόφυλα ζευγάρια έχει την ίδια ακριβώς ισχύ και τα χαρακτηριστικά που είδαμε προηγουμένως, καθώς είναι πλήρως κατοχυρωμένο με νόμο του κράτους.
Νομικά, θεωρείται εντελώς παράλογη και αντίθετη στο Ευρωπαϊκό Δίκαιο μία διάκριση μεταξύ ομόφυλων και ετερόφυλων ζευγαριών ως προς το δικαίωμα συμφώνου συμβίωσης, καθώς πρόκειται για μία αυτονόητη επέκταση ατομικών δικαιωμάτων και ελευθεριών.
Το σύμφωνο συμβίωσης στα ομόφυλα ζευγάρια διαφοροποιείται μόνο στο ζήτημα του τεκμηρίου πατρότητας του παιδιού, που θα γεννηθεί κατά τη διάρκεια του συμφώνου.
Για τα ομόφυλα ζευγάρια δεν προβλέπεται αντίστοιχο τεκμήριο, δηλαδή πολύ απλά ο σύντροφος δεν αναγνωρίζεται ως γονέας του παιδιού που έχει αποκτήσει ο έτερος σύντροφος.
Σύμφωνο συμβίωσης με αλλοδαπό-ή
Βάσει του νόμου, αν συνάψουμε σύμφωνο συμβίωσης με αλλοδαπό-ή, τότε ο ξένος σύντροφος μας έχει το δικαίωμα να αιτηθεί τη χορήγηση άδειας νόμιμης διαμονής στην Ελλάδα, και μπορεί να εργαστεί ως μισθωτός στη χώρα μας.
Για τον σκοπό αυτό, θα πρέπει να καταθέσει, είτε αυτοπροσώπως, είτε μέσω πληρεξουσίου, σχετική αίτηση στη Διεύθυνση Μεταναστευτικής Πολιτικής της Γενικής Γραμματείας Πληθυσμού του Υπουργείου Εσωτερικών.
Η συγκεκριμένη αίτηση θα πρέπει να κατατεθεί κατά το διάστημα που ο σύντροφος μας διαμένει νόμιμα στην Ελλάδα, δηλαδή κατά τον χρόνο ισχύος της θεώρησης εισόδου (Visa) που κατέχει.
Ελληνικό σύμφωνο συμβίωσης VS. Ευρωπαϊκό
Επί του παρόντος δεν υπάρχει ένα ενιαίο ευρωπαϊκό πρότυπο, καθώς στη Γηραιά Ήπειρο, ενώ υπάρχουν νομοθεσίες που εξισώνουν το σύμφωνο συμβίωσης με τον γάμο, ωστόσο, ωστόσο, υπάρχουν και απλά σύμφωνα συγκατοίκησης.
Οι χώρες της Ε.Ε. των οποίων η νομοθεσία δεν προβλέπει την επίσημη συμβίωση είναι οι Βουλγαρία, Εσθονία, Ιταλία, Λετονία, Λιθουανία, Πολωνία, Ρουμανία, και Σλοβακία.
Επιπλέον σε ότι αφορά τα ομόφυλα ζευγάρια, προβλέπεται δικαίωμα τεκνοθεσίας σε αρκετές χώρες, όχι όμως σε όλες.
Μάλιστα, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, καταδίκασε την Αυστρία που προέβλεπε δικαίωμα τεκνοθεσίας του βιολογικού τέκνου του ενός από τον άλλο, μόνο για ετερόφυλα ζευγάρια με σύμφωνο συμβίωσης, αποκλείοντας τα ομόφυλα.
Το σύμφωνο συμβίωσης είναι ένας πιο "χαλαρός" γάμος?
Αναμφίβολα το σύμφωνο συμβίωσης είναι μια διαδικασία απλή και κυρίως πολύ πιο οικονομική σε σχέση με τον γάμο.
Ωστόσο, πρόκειται για ένα διακριτό θεσμό του οικογενειακού δικαίου, με εντελώς διαφορετικό ιστορικό, πολιτισμικό και κοινωνικό υπόβαθρο.
Αν θέλετε να μοιραστείτε την άποψη σας για το σύμφωνο συμβίωσης, μπορείτε να μας γράψετε στα σχόλια.