Ο κομμουνισμός είναι μια πολιτική και οικονομική ιδεολογία που υποστηρίζει μια αταξική κοινωνία στην οποία όλη η περιουσία και οι πόροι ανήκουν και ελέγχονται από την κοινότητα στο σύνολό της, παρά από άτομα ή εταιρείες. Βασίζεται στην ιδέα της κοινής ιδιοκτησίας των μέσων παραγωγής και επιδιώκει την εξάλειψη της κοινωνικής και οικονομικής ανισότητας.
Οι απαρχές του κομμουνισμού εντοπίζονται στον 19ο αιώνα, όταν ο Καρλ Μαρξ και ο Φρίντριχ Ένγκελς ανέπτυξαν το Κομμουνιστικό Μανιφέστο, το οποίο σκιαγράφησε το όραμά τους για μια κοινωνία στην οποία οι εργάτες θα κατέχουν και θα ελέγχουν τα μέσα παραγωγής. Σύμφωνα με τον Μαρξ και τον Ένγκελς, ο καπιταλισμός θα έδινε τελικά τη θέση του στον κομμουνισμό, καθώς οι εργάτες συνειδητοποιούν ολοένα και περισσότερο την εκμετάλλευσή τους και οργανώνονται για να ανατρέψουν την άρχουσα τάξη.
Στην πράξη, ο κομμουνισμός έχει εφαρμοστεί με διάφορους τρόπους και με διάφορους βαθμούς επιτυχίας. Η Σοβιετική Ένωση, η Κίνα, η Κούβα και άλλες χώρες προσπάθησαν να δημιουργήσουν κομμουνιστικά συστήματα, συχνά με αυταρχική ηγεσία και εκτεταμένες παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Οι επικριτές του κομμουνισμού υποστηρίζουν ότι είναι εγγενώς ελαττωματικός, καθώς δεν λαμβάνει υπόψη τη σημασία των ατομικών κινήτρων και πρωτοβουλίας για την προώθηση της οικονομικής ανάπτυξης και της καινοτομίας. Υποστηρίζουν επίσης ότι η συγκέντρωση της εξουσίας στα χέρια μιας μικρής ομάδας ηγετών μπορεί να οδηγήσει σε διαφθορά και κατάχρηση εξουσίας παρότι ο κομμουνισμός ευαγγελίζεται το μοίρασμα της εξουσίας στο σύνολο της εργατικής τάξης.
Μία από τις βασικές αρχές του κομμουνισμού είναι η έννοια «από τον καθένα ανάλογα με τις δυνατότητές του, στον καθένα ανάλογα με τις ανάγκες του». Αυτό σημαίνει ότι τα άτομα θα πρέπει να συνεισφέρουν στην κοινωνία σύμφωνα με τις ικανότητές τους και θα πρέπει να λαμβάνουν πόρους και οφέλη ανάλογα με τις ανάγκες τους και όχι τον πλούτο ή την κατάστασή τους.
Σε ένα κομμουνιστικό σύστημα, η κυβέρνηση τυπικά κατέχει και ελέγχει όλα τα μέσα παραγωγής, συμπεριλαμβανομένης της γης, των εργοστασίων και των φυσικών πόρων. Οι οικονομικές αποφάσεις λαμβάνονται κεντρικά από την κυβέρνηση και όχι μέσω των δυνάμεων της αγοράς και οι πόροι διανέμονται με βάση τις ανάγκες της κοινότητας.
Οι υποστηρικτές του κομμουνισμού υποστηρίζουν ότι είναι ένα πιο δίκαιο σύστημα από τον καπιταλισμό, καθώς επιδιώκει την εξάλειψη της φτώχειας και την προώθηση της κοινωνικής και οικονομικής ισότητας. Υποστηρίζουν επίσης ότι παρέχει μεγαλύτερη αίσθηση κοινότητας και συλλογικής ευθύνης, καθώς τα άτομα ενθαρρύνονται να συνεργάζονται για το κοινό καλό.
Ωστόσο, ο κομμουνισμός έχει επίσης επικριθεί για την τάση του προς τον αυταρχισμό και την έλλειψη ατομικών ελευθεριών. Σε πολλά κομμουνιστικά καθεστώτα, η κυβέρνηση έχει χρησιμοποιήσει βία για να καταστείλει τη διαφωνία και να διατηρήσει τον έλεγχο, οδηγώντας σε εκτεταμένες παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και πολιτική καταπίεση.
Ο κομμουνισμός έχει συχνά θεωρηθεί ως απειλή για τον καπιταλισμό, ιδιαίτερα στο πλαίσιο του Ψυχρού Πολέμου, όπου οι Ηνωμένες Πολιτείες και οι σύμμαχοί τους ενεπλάκησαν σε έναν ιδεολογικό αγώνα δεκαετιών ενάντια στη Σοβιετική Ένωση και άλλα κομμουνιστικά καθεστώτα. Σε αυτό το πλαίσιο, ο κομμουνισμός συχνά συνδέθηκε με αντιδημοκρατικό και αντιδυτικό αίσθημα και θεωρήθηκε ως αποσταθεροποιητική δύναμη στην παγκόσμια τάξη πραγμάτων.
Από την πτώση της Σοβιετικής Ένωσης το 1991, ο κομμουνισμός έχει χάσει μεγάλο μέρος της πολιτικής του επιρροής και έχει σε μεγάλο βαθμό απαξιωθεί ως βιώσιμη εναλλακτική λύση στον καπιταλισμό. Ωστόσο, ορισμένοι μελετητές και ακτιβιστές συνεχίζουν να υποστηρίζουν τις κομμουνιστικές αρχές, υποστηρίζοντας ότι προσφέρουν μια πιο δίκαιη και βιώσιμη εναλλακτική λύση στο σημερινό καπιταλιστικό σύστημα.
Σήμερα, υπάρχει μια ποικιλία πολιτικών και οικονομικών μοντέλων που ενσωματώνουν κομμουνιστικές αρχές σε διάφορους βαθμούς. Για παράδειγμα, η Κίνα έχει υιοθετήσει ένα σύστημα «σοσιαλισμού της αγοράς», στο οποίο η κυβέρνηση διατηρεί τον έλεγχο σε βασικές βιομηχανίες, ενώ επιτρέπει σε ορισμένες ιδιωτικές επιχειρήσεις να δραστηριοποιούνται και να ανταγωνίζονται στην αγορά. Σε άλλες χώρες, όπως η Κούβα και η Βόρεια Κορέα, ο κομμουνισμός παραμένει κυρίαρχη πολιτική ιδεολογία, αν και οι δύο χώρες έχουν υποστεί διεθνή απομόνωση και οικονομικές κυρώσεις.
Συμπερασματικά, ο κομμουνισμός είναι μια σύνθετη και αμφιλεγόμενη πολιτική και οικονομική ιδεολογία που είχε σημαντικό αντίκτυπο στην πορεία της σύγχρονης ιστορίας. Ενώ έχει απαξιωθεί από πολλές απόψεις, εξακολουθεί να εμπνέει συζητήσεις σχετικά με τη φύση της κοινωνικής και οικονομικής δικαιοσύνης και οι αρχές της συνεχίζουν να επηρεάζουν τα πολιτικά και οικονομικά συστήματα σε όλο τον κόσμο.