Στο παρελθόν, ο πιο διαδεδομένος τρόπος για νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες ήταν τα τυχερά παιχνίδια και οι βεβαιώσεις κερδών από το καζίνο. Όμως, στις ημέρες μας τα κυκλώματα της παραοικονομίας χρησιμοποιούν πολύ πιο σύνθετες μεθόδους στο ξέπλυμα μαύρου χρήματος. Στο άρθρο θα δούμε τα εργαλεία που έχουν οι μετρ του "πλυντηρίου" για τη μετατροπή των παράνομων κεφαλαίων σε νόμιμο εισόδημα.
Πώς λειτουργεί το ξέπλυμα μαύρου χρήματος
Πρόκειται για τη διαδικασία με την οποία τα έσοδα που προέρχονται από παράνομες δραστηριότητες μετατρέπονται σε νόμιμα. Ως εκ τούτου, το ξέπλυμα μαύρου χρήματος εντάσσεται στην κατηγορία των οικονομικών εγκλημάτων.
Ο όρος "μαύρο χρήμα" χρησιμοποιείται για να περιγράψει κάθε έσοδο που δηλώνει ο φορολογούμενος, παραβαίνοντας την φορολογική νομοθεσία.
Οι φορείς στο ξέπλυμα μαύρου χρήματος μπορεί να είναι τόσο φυσικά πρόσωπα, όσο και νομικά πρόσωπα ιδιωτικού ή δημοσίου δικαίου. Ακόμη και κυβερνήσεις χωρών, πολιτικά πρόσωπα, και εκπρόσωποι του κοινοβουλίου.
Μαύρο και βρώμικο χρήμα
Στη νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες, χρησιμοποιούνται συχνά οι εκφράσεις "μαύρο χρήμα" και "βρώμικο χρήμα". Αυτό συμβαίνει γιατί δεν έχουν την ίδια ακριβώς σημασία στη διάπραξη του εγκλήματος.
Το βρώμικο χρήμα προέρχεται μόνο από παράνομες πηγές, όπως για παράδειγμα το εμπόριο ναρκωτικών ή όπλων.
Το μαύρο χρήμα μπορεί να προέρχεται και από νόμιμες δραστηριότητες. Η παρανομία έγκειται στο ότι δεν δηλώνεται στην ετήσια δήλωση εισοδήματος. Αυτό σημαίνει πως δεν συνυπολογίζεται στο εισόδημα, και καθώς είναι αόρατο, δεν φορολογείται.
Οι τρεις σκάλες του "πλυντηρίου"
Η διεθνής πρακτική στο ξέπλυμα ξέπλυμα μαύρου χρήματος περιλαμβάνει τρία στάδια. Στο πρώτο στάδιο, που έχει και το μεγαλύτερο ρίσκο, το μαύρο ή βρώμικο χρήμα τοποθετείται σε ένα νόμιμο τραπεζικό ίδρυμα. Αυτό γίνεται με τη μορφή κατάθεσης.
Συχνά χρησιμοποιούνται για τις καταθέσεις των χρημάτων στις τράπεζες οι λεγόμενοι "αχυράνθρωποι", που φυσικά αμείβονται με υψηλά ποσά.
Συγκεντρώνουν το παράνομο χρήμα και το καταθέτουν σε διαφορετικούς προσωπικούς λογαριασμούς που διαθέτουν σε διάφορες τράπεζες. Στη συνέχεια μέσω τραπεζικών επιταγών τα μεταφέρουν στους δικαιούχους.
Το επόμενο στάδιο περιλαμβάνει τη μεταφορά των χρημάτων με στόχο να αποκρύψουν την αρχική τους πηγή. Αυτό σημαίνει ότι μεταφέρονται σε χρηματοπιστωτικά προϊόντα, εταιρείες, επενδύσεις κ.λ.π. στο εξωτερικό. Το στάδιο αυτό ονομάζεται "layering" και κρύβει ατελείωτες επιλογές.
Το τρίτο και τελευταίο στάδιο περιλαμβάνει την ενσωμάτωση, όπου το μαύρο χρήμα επανεντάσσεται στην αληθινή οικονομία καθ΄ όλα νόμιμο. Αυτό μπορεί να γίνει με διάφορους τρόπους, όπως είναι η αγορά έργων τέχνης, πώληση ακινήτων κ.λ.π.
Οι μέθοδοι και τα εργαλεία
Υπάρχουν πολλές μέθοδοι οι οποίες χρησιμοποιούνται για την νομιμοποίηση παράνομων εσόδων. Οι παραδοσιακές είναι η δήλωση κερδών από τα δελτία Τζόκερ, τα δελτία στοιχήματος, τα λαχεία, τα δάνεια, καθώς και οι μαζικές αγορές ακινήτων.
Η διαδικασία μετατροπής των παράνομων εσόδων σε νόμιμα γίνεται κυρίως μέσω των τραπεζών και των εταιρειών επενδύσεων.
Ωστόσο, υπάρχει και το ξέπλυμα μαύρου χρήματος, που γίνεται αριστοτεχνικά σε υψηλότερο επίπεδο από ειδικούς του "πλυντηρίου".
Φυσικά αυτοί οι μέθοδοι αφορούν τους έχοντες και κατέχοντες, που αναθέτουν τη νομιμοποίηση τεράστιων παρανόμων εσόδων σε αυτούς τους μεσάζοντες, που έχουν τη γνώση και τα κατάλληλα εργαλεία.
Κερδισμένα δελτία ΟΠΑΠ
Η μέθοδος για το ξέπλυμα μαύρου χρήματος ή βρώμικου χρήματος με τα κερδισμένα δελτία είναι απλή. Στην Ελλάδα θεωρείται συνηθέστερος τρόπος νομιμοποίησης εσόδων από εγκληματικές δραστηριότητες.
Οι εγκληματίες ψάχνουν να βρουν ανθρώπους με δελτία Τζόκερ, λόττο, στοιχήματος που να έχουν κερδίσει κάποιο ποσόν. Προφανώς δεν κυνηγούν ένα δελτίο Τζακ-ποτ, αλλά πολλά δελτία με μικρότερα κέρδη.
Στη συνέχεια, προσφέρουν ένα ποσοστό παραπάνω από το κέρδος, για την αγορά του δελτίου, ας πούμε 10%. Αν το δελτίο κέρδιζε 100 ευρώ, προσφέρουν 110 για την αγορά του. Τέλος, εξαργυρώνουν τα αγορασμένα δελτία σε διαφορετικά πρακτορεία ΟΠΑΠ.
Αυτό το 10% που "χάνουν" στην όλη συναλλαγή είναι η προμήθεια που είναι διατεθειμένοι να πληρώσουν για το ξέπλυμα μαύρου χρήματος. Όταν νομιμοποιούν έσοδα δεκάδων εκατομμυρίων, ένα 10% είναι ασήμαντο κόστος.
Σε πρόσφατη δικογραφία για ένα κύκλωμα εμπορίας ναρκωτικών, που εστάλη στις 17 Απριλίου 2018 στον εισαγγελέα Πρωτοδικών Αθηνών, βλέπουμε μια τέτοια συνομιλία ανάμεσα στον επικεφαλής της οργάνωσης και έναν υπάλληλο του αεροδρομίου.
Ξέπλεναν «βρώμικο» χρήμα με κερδισμένα δελτία στοιχημάτων του ΟΠΑΠ
Υπεράκτιες - offshore εταιρίες
Πρόκειται για μια συνήθη πρακτική έμμεσης διοχέτευσης εσόδων. Οι επιτήδειοι εκμεταλλεύονται την ανωνυμία των υπεράκτιων εταιριών για να κρύψουν τις οικονομικές τους συναλλαγές. Ο ρόλος των υπεράκτιων κέντρων στο ξέπλυμα μαύρου χρήματος είναι σημαντικός.
Συμβάλλουν στην νομιμοποίηση του παράνομου χρήματος, η οποία επιτυγχάνεται με την πώληση μετοχών ή την πώληση ακινήτου ιδιοκτησίας της offshore εταιρείας. Έτσι, επανεντάσσεται το χρήμα στους οικονομικούς κύκλους μέσα από νόμιμες συναλλαγές.
Οι υπεράκτιες εταιρίες θεωρούνται ως το καλύτερο εργαλείο για το ξέπλυμα μαύρου χρήματος. Το κρίσιμο ζήτημα είναι η δυσχέρεια στον εντοπισμό του πραγματικού δικαιούχου που κρύβεται πίσω από αυτές τις εταιρείες.
Η δυσχέρεια έγκειται στο ότι το χρηματοπιστωτικό ίδρυμα δεν έχει την δυνατότητα να γνωρίζει το προφίλ του τελικού επενδυτή που αγοράζει μετοχές ή ακίνητα σε υπεράκτια εταιρεία με παράνομο χρήμα. Το αποτέλεσμα είναι να χάνεται η πηγή προέλευσης των χρημάτων.
Για παράδειγμα, αυτός που κατέχει μαύρο χρήμα σε εξωχώρια εταιρεία, δανείζει εικονικά ένα μεγάλο τμήμα αυτών των χρημάτων στο συνεργάτη μεσάζοντα, ο οποίος αγοράζει ένα ακίνητο αξίας.
Στη συνέχεια ο μεσάζων πωλεί το ακίνητο εκτός τράπεζας, στη διπλάσια τιμή στο κάτοχο του μαύρου χρήματος, και κατόπιν του επιστρέφει το δάνειο εικονικά εκτός τράπεζας.
Από εκεί και μετά ο κάτοχος του μαύρου χρήματος πωλεί το ακίνητο στην εξωχώρια εταιρεία στο τριπλάσιο ποσό από αυτό που υποτίθεται ότι δάνεισε. Με αυτό τον τρόπο το μαύρο χρήμα μεταφέρεται πλέον μέσω τράπεζας, καθώς νομιμοποιήθηκε από την αγοραπωλησία του ακινήτου.
Φορολογικοί παράδεισοι
Οι διαρροές για τα Panama Papers και Paradise Papers μας έριξαν άπλετο φως στις μεθόδους που χρησιμοποιούν οι πλούσιοι για να αποφεύγουν τους φόρους και τα παράνομα έσοδα. Φυσικά συμπεριλαμβάνονται και οι πολιτικοί και άλλοι δημόσιοι αξιωματούχοι.
Οι χώρες που είναι γνωστές ως "φορολογικοί παράδεισοι", απολαμβάνουν ιδιαίτερα προνόμια από την κυβέρνησή τους. Δεν έχουν καθόλου σχεδόν φόρους και χαρακτηρίζονται από οικονομική και πολιτική σταθερότητα.
Η αποδοτικότερη μέθοδος στο ξέπλυμα μαύρου χρήματος είναι η ίδρυση υπεράκτιων εταιριών σε αυτές τις χώρες που χαρακτηρίζονται ως φορολογικοί παράδεισοι. Είναι συνήθως δομημένες ως εταιρείες περιορισμένης ευθύνης (Ε.Π.Ε - LLC).
Το άνοιγμα αυτών των Ε.Π.Ε είναι απολύτως νόμιμο. Η παρανομία έγκειται όταν χρησιμοποιούν με αθέμιτο τρόπο μια δαιδαλώδη διαδικασία για να επιτύχουν τη νομιμοποίηση χρημάτων από παράνομες δραστηριότητες, καθώς επίσης και όταν φοροδιαφεύγουν.
Για παράδειγμα, μια Ε.Π.Ε στον Παναμά μπορεί να κατέχει μια άλλη Ε.Π.Ε στα νησιά Cayman, η οποία με τη σειρά της κατέχει μια άλλη εταιρεία με διαφορετικούς τραπεζικούς λογαριασμούς στη Σιγκαπούρη.
Έτσι, με αυτές τις δαιδαλώδεις διαδρομές είναι συχνά πολύ δύσκολο να εντοπίσουν οι αρχές ποιος τελικά είναι ο πραγματικός κάτοχος.
Ένας άλλος ασφαλέστερος τρόπος είναι οι καταθέσεις στις εξωχώριες τράπεζες των κρατών που θεωρούνται φορολογικοί παράδεισοι. Εφαρμόζουν πιστά το τραπεζικό απόρρητο, κάτι που πρακτικά συνεπάγεται απόλυτη ανωνυμία.
Οι μεσάζοντες, που μπορεί να είναι και δικηγορικά γραφεία, προτιμούν κράτη που δεν έχουν συμφωνίες δικαστικής συνδρομής, είτε σε διμερές επίπεδο με τη χώρα του ενδιαφερομένου, είτε σε περιφερειακό επίπεδο, όπως η Ευρωπαϊκή Ένωση.
Χώρες όπως η Μάλτα, η Κύπρος, και η Ελβετία, δεν αποκαλύπτουν τα ονόματα των τραπεζικών πελατών τους. Βέβαια γίνονται εξαιρέσεις αν υπάρχουν πιέσεις για ενδεχόμενη νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες και διασπάθιση δημοσίου χρήματος, που ζημίωσαν ένα κράτος.
Εταιρείες "βιτρίνες" για λαθρεμπόριο και ναρκωτικά
Σε αυτό το σενάριο, το ξέπλυμα μαύρου χρήματος επιτυγχάνεται μέσω της δημιουργίας μιας νόμιμης επιχείρησης, η λεγόμενη εταιρεία "βιτρίνα".
Αυτή η επιχείρηση μπορεί να είναι οτιδήποτε, αλλά συνήθως επιλέγουν επιχειρήσεις οι οποίες έχουν συναλλαγές σε μετρητά με τους πελάτες.
Όσοι έχετε δει τη σειρά Breaking Bad, θα θυμάστε σίγουρα πως το ρόλο αυτής της επιχείρησης έπαιζε το πλυντήριο αυτοκινήτων στο οποίο ο Walter White εργαζόταν πριν ξεκινήσει την παρασκευή και το εμπόριο μεθαμφεταμίνης.
Μάλιστα, ο διαβόητος Al Capone χρησιμοποιούσε επιχειρήσεις αυτοματοποιημένων πλυντηρίων ρούχων (laundromat), που είναι δημοφιλείς σε χώρες του εξωτερικού. Από εκεί προέκυψε το "money laundering", που μεταφράζουμε σαν ξέπλυμα χρήματος.
Η μέθοδος είναι απλή καθώς εμφανίζει έσοδα σε μετρητά. Εκτός από τους νόμιμους πελάτες, ο ιδιοκτήτης μπορεί να κόβει αποδείξεις για ανύπαρκτους πελάτες για το βρώμικο χρήμα, πολλαπλασιάζοντας τα έσοδα της ημέρας.
Στη συνέχεια γίνεται ταυτόχρονη κατάθεση τόσο των πραγματικών ποσών που αντιστοιχούν στις εισπράξεις, όσο και των ανύπαρκτων κερδών των παράνομων εσόδων που προέρχονται από εγκληματικές πράξεις.
Οι παράνομες δραστηριότητες σε αυτές τις εταιρείες, συνήθως αφορούν βρώμικο χρήμα που προέρχεται από εμπορία ναρκωτικών, αλλά και από φοροδιαφυγή και λαθρεμπορία.
Σε αυτή τη μέθοδο εντάσσονται και οι εταιρείες "φαντάσματα", που έχουν αποκλειστικό σκοπό την απορρόφηση των κεφαλαίων και την μεταφορά του βρώμικου χρήματος στην εταιρεία-βιτρίνα.
Χρηματιστήριο και χρυσός
Πρόκειται για τις παραδοσιακές μεθόδους που χρησιμοποιούνται συνήθως για τη νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες.
Στην περίπτωση του χρηματιστηρίου, αυτός που κατέχει το μαύρο χρήμα, δανείζεται εικονικά από τον συνεργάτη μεσάζοντα ένα τεράστιο ποσό (fund). Στη συνέχεια επενδύει τα χρήματα στο χρηματιστήριο για λίγες ημέρες.
Κατόπιν ρευστοποιεί τις μετοχές λαμβάνοντας σχετική απόδειξη από την χρηματιστηριακή εταιρεία. Από εκεί και μετά επιστρέφει το ποσό του δανείου στον μεσάζοντα. Με αυτήν την απόδειξη είναι σε θέση να δικαιολογήσει το μαύρο χρήμα που επένδυσε στο χρηματιστήριο.
Κάτι ανάλογο γίνεται και με τον χρυσό. Ο κάτοχος του μαύρου χρήματος προσεγγίζει διάφορα ενεχυροδανειστήρια, και αφού τους καταβάλλει μια γενναία προμήθεια - αμοιβή, λαμβάνει εικονικές αποδείξεις πώλησης τιμαλφών.
Δεδομένου ότι ο κάτοχος του μαύρου χρήματος μπορεί να ισχυριστεί ότι τα είχε κληρονομήσει, οι ενεχυροδανειστές είναι σε θέση να εκδώσουν αποδείξεις, και να δικαιολογήσουν την αγορά των κοσμημάτων.
Στη συνέχεια μπορούν να ισχυριστούν ότι τα έλιωσαν, και τα τιμαλφή πλέον έχουν γίνει χρυσός.
Ψηφιακό νόμισμα
Η νεότερη μέθοδος στο ξέπλυμα μαύρου χρήματος γίνεται με την μεταφορά χρημάτων μέσω της τεχνολογίας, και των ψηφιακών νομισμάτων τύπου Bitcoin.
Ως γνωστόν, το διαδίκτυο μας δίνει τη δυνατότητα γρήγορης μεταφοράς χρημάτων από λογαριασμό σε λογαριασμό, και μπορούμε να πραγματοποιήσουμε τραπεζικές συναλλαγές σε διαφορετικές χώρες.
Όπως και με το διαδικτυακό έγκλημα που γίνεται εις βάρος μας, έτσι και το ξέπλυμα μαύρου χρήματος με ψηφιακό νόμισμα, αποτελεί ένα βαρύτατο οικονομικό έγκλημα.
Με αυτή τη μέθοδο, το κύκλωμα αγοράζει ψηφιακά νομίσματα χρησιμοποιώντας το μαύρο χρήμα. Στη συνέχεια κάνουν πληρωμές σε τρίτο, ο οποίος μετατρέπει το ψηφιακό νόμισμα σε φυσικό.
Με δεδομένο ότι στην περίπτωση των υπηρεσιών αυτών δεν έχουν πιστοποίηση ταυτότητας, όλα γίνονται πολύ πιο εύκολα, και ελαχιστοποιούνται οι πιθανότητες ανίχνευσης της πηγής προέλευσης των χρημάτων.
Εσείς τι γνώμη έχετε για το ξέπλυμα μαύρου χρήματος?
Προκειμένου να αυξήσει τη διαφάνεια, η ΕΕ πρόσφατα ανανέωσε τη νομοθεσία της, ενάντια στο ξέπλυμα μαύρου χρήματος.
Η νέα οδηγία αποτρέπει την χρήση του ευρωπαϊκού οικονομικού συστήματος για τη χρηματοδότηση εγκληματικών δραστηριοτήτων. Αυτό σημαίνει ότι πολλές από τις μεθόδους που είδαμε βρίσκονται πλέον στο στόχαστρο των αρχών.
Αν θέλετε να μοιραστείτε την άποψή σας για το θέμα, ή να μας αναφέρετε και άλλες μεθόδους με τις οποίες κάνουν νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες, μπορείτε να μας γράψετε στα σχόλια.
update από Rock Hero: Ορίστε που ένα θέμα 4 ετών έγινε και επίκαιρο στις μέρες μας. Καλά πάντα υπήρχε η μίζα και η διαφθορά πολιτικών προσώπων απλώς τώρα βγαίνουν στην φόρα πολύ πιο εύκολα με τα κοινωνικά δίκτυα και την πληροφορία που δεν μένει με τίποτα κρυφή κάτω από το τραπέζι. Διαβάστε το πολύ σωστό άρθρο του αγαπητού Άκη και γράψτε αν θέλετε την άποψη σας στα σχόλια από κάτω.