Τα καλοπροαίρετα ψέματα που λέμε την Πρωταπριλιά είναι ένα ξενόφερτο έθιμο το οποίο μας έχει έρθει από την Ευρώπη. Όπως είναι γνωστόν, αυτή την ιδιαίτερη ημέρα μπορούμε ελεύθερα να ξεγελάσουμε αλλά και να κοροϊδέψουμε φίλους, γνωστούς, και όχι μόνο. Στο άρθρο θα δούμε πώς ξεκίνησε αυτή η παιγνιώδης συνήθεια, μαζί με τις πιο διάσημες πρωταπριλιάτικες φάρσες σε όλο τον κόσμο.
Πώς ξεκίνησε η Πρωταπριλιά
Υπάρχουν διάφορες εκδοχές σχετικά με τον τόπο και τον χρόνο που γεννήθηκε η Πρωταπριλιά. Ωστόσο, οι επικρατέστερες είναι δύο.
Σύμφωνα με την πρώτη εκδοχή, το έθιμο ξεκίνησε από τους Κέλτες, ενώ σύμφωνα με την δεύτερη, η Πρωταπριλιά οφείλεται στους Γάλλους.
Οι Κέλτες
Η εποχή του ψαρέματος στην βορειοδυτική Ευρώπη όπου κατοικούσαν οι Κέλτες ξεκινούσε την 1η Απριλίου.
Παρότι ως λαός φημιζόντουσαν ότι είναι οι καλύτεροι ψαράδες, αυτή την εποχή του χρόνου η αλιεία ήταν εξαιρετικά δύσκολη. Τις περισσότερες φορές γύριζαν με άδεια χέρια.
Έτσι, για να διαφυλάξουν την αίγλη που είχαν ως ψαράδες, αναγκάστηκαν να λένε ψέματα σχετικά με τα πόσα ψάρια είχαν πιάσει. Αυτή η συνήθεια διαδόθηκε και έγινε έθιμο με το πέρασμα του χρόνου.
Οι Γάλλοι
Η δεύτερη εκδοχή, που θεωρείται και πιο βάσιμη ιστορικά, θέλει γενέτειρα του εθίμου την Γαλλία του Μεσαίωνα.
Μέχρι το 1564, η πρωτοχρονιά των Γάλλων ήταν η 1η Απριλίου. Όμως, εκείνη την χρονιά ο βασιλιάς Κάρολος ο 9ος άλλαξε την ημερομηνία με την 1η Ιανουαρίου. Επιθυμούσε να συμβαδίζει η γιορτή της πρωτοχρονιάς με τις άλλες χώρες.
Ωστόσο, πολλοί Γάλλοι δυσανασχέτησαν με αυτή την απόφαση και συνέχιζαν να γιορτάζουν την αλλαγή του χρόνου την 1η Απριλίου.
Αυτή η κατάσταση έδωσε την ευκαιρία στους υπόλοιπους Γάλλους να τους στέλνουν πρωτοχρονιάτικα δώρα για να τους κοροϊδέψουν. Έτσι, αυτό το πείραγμα μετατράπηκε με τον καιρό σε έθιμο.
Στην Ελλάδα
Στην χώρα μας η συνήθεια των ψεμάτων δεν ήταν άγνωστη, ιδίως στην αγροτική Ελλάδα. Η Πρωταπριλιά ως έθιμο ήταν ήδη διαδεδομένη από την εποχή των Σταυροφοριών.
Όπως υποστηρίζουν πολλοί λαογράφοι, τα ψέματα την Πρωταπριλιά αποτελούσαν ένα σκόπιμο ξεγέλασμα των βλαβερών δυνάμεων που θα εμπόδιζαν την αγροτική παραγωγή.
Μάλιστα, στις ημέρες μας, σε κάποιες περιοχές θεωρούν ότι όποιος καταφέρει να ξεγελάσει τον άλλον, θα έχει την τύχη με το μέρος του όλη την υπόλοιπη χρονιά.
Οι διασημότερες φάρσες
Οι ανακαλύψεις που έγιναν στα τέλη του 19ου αιώνα βοήθησαν τα μέσα της εποχής να ξεγελάσουν εύκολα χιλιάδες άτομα την Πρωταπριλιά. Φυσικά, παρόμοιες ειδήσεις - φάρσες συνεχίζονται και σήμερα σχεδόν από το σύνολο των ΜΜΕ.
Η μεγάλη εφεύρεση
Μια από τις πιο γνωστές φάρσες προήλθε από την αμερικάνικη εφημερίδα "Graphic", έναν χρόνο μετά την ανακάλυψη του φωνογράφου από τον Τόμας Έντισον.
Η εφημερίδα δημοσίευσε ένα άρθρο στο οποίο αναφερόταν ότι ο Τόμας Έντισον είχε εφεύρει άλλη μια καινοτόμο μηχανή, η οποία μετέτρεπε το χώμα σε δημητριακά και το νερό σε κρασί.
Το αποτέλεσμα ήταν τα έντυπα σε όλη την επικράτεια των ΗΠΑ να αναπαράγουν την είδηση, υμνώντας τον Έντισον για την πολύτιμη προσφορά του στην ανθρωπότητα. Οι εφημερίδες της εποχής έκαναν εκτενείς αναφορές για τη διαφαινόμενη λύση στο πρόβλημα της πείνας που ήταν μάστιγα εκείνη την εποχή.
Φυσικά, στη συνέχεια έτρεχαν να ανακαλέσουν όταν διαπίστωσαν πως δεν επρόκειτο για μια ιστορική ανακάλυψη, αλλά για ένα πρωταπριλιάτικο ψέμα.
Ωστόσο, υπήρξε σοβαρή οικονομική ζημιά. Οι μετοχές των εταιριών παρασκευής και διακίνησης οίνου σημείωσαν κατακόρυφη πτώση στο χρηματιστήριο.
Τα μακαρόνια των δέντρων
Ένα άλλο παράδειγμα μεγάλης πρωταπριλιάτικης φάρσας ήταν αυτή του δικτύου BBC, στην κατά τα άλλα σοβαρή ενημερωτική εκπομπή Panorama.
Την πρωταπριλιά του 1957 πρόβαλαν ένα βίντεο που έδειχνε μακαρονόδεντρα στην Ελβετία, από τα οποία οι μακαρονο-αγρότες συνέλλεγαν έτοιμα σπαγγέτι.
Μάλιστα, για να κάνουν ακόμη πιο πιστευτή την είδηση, οι ρεπόρτερ του BBC ανέφεραν ότι η σοδειά του 1957 θα ήταν ορόσημο στις καλλιέργειες λόγω της καταπολέμησης ενός παρασίτου που ταλαιπωρούσε τους αγρότες.
Μεγάλος αριθμός θεατών το πίστεψε, και αρκετοί μάλιστα τηλεφώνησαν στο σταθμό για να ρωτήσουν πώς μπορούσαν να φυτέψουν το δικό τους μακαρονόδεντρο.
Η απάντηση που έλαβαν? “βάλτε ένα βλαστό από μακαρόνι σε μια κονσέρβα με σάλτσα ντομάτας, και ας ελπίσετε για το καλύτερο”.
Μέχρι και ο γενικός διευθυντής του BBC αργότερα παραδέχτηκε πως αφού είδε την εκπομπή, έψαξε στην εγκυκλοπαίδεια αν όντως έτσι είναι ο τρόπος που φυτρώνουν τα μακαρόνια. Δεν βρήκε όμως καμία πληροφορία σχετικά.
Η εξαφάνιση της βαρύτητας
Το BBC έχει τα πρωτεία με τις φάρσες την Πρωταπριλιά. Το 1976, ο Βρετανός αστρονόμος Πάτρικ Μουρ, μιλώντας στο ραδιόφωνο του σταθμού, ανακοίνωσε κάτι φαινομενικά απίστευτο. Αφορούσε τη βαρύτητα της Γης η οποία θα εξαφανιζόταν για μερικά δευτερόλεπτα.
Σύμφωνα με την φάρσα του επιστήμονα, ο πλανήτης Πλούτωνας θα ευθυγραμμιζόταν με τον Κρόνο. Το φαινόμενο θα επιδρούσε στη βαρύτητα του πλανήτη μας με τέτοιο τρόπο, ώστε όποιος άνθρωπος χοροπηδούσε στις 22:47 ακριβώς, θα αιωρούνταν για μερικά δευτερόλεπτα στον αέρα.
Το BBC δέχτηκε ξανά καταιγισμό τηλεφωνημάτων εκείνο το βράδυ. Μάλιστα, πολλοί ακροατές ομολογούσαν ενθουσιασμένοι ότι βίωσαν στην πραγματικότητα αυτό το μοναδικό γεγονός.
Το ψηφιακό Big Ben
Το BBC επανήλθε με νέα φάρσα την Πρωταπριλιά του 1980.
Ανακοίνωσε ότι το Big Ben θα έμπαινε σε μία νέα εποχή και θα ξεκινούσε να λειτουργεί με ψηφιακό μηχανισμό. Ο λόγος ήταν ότι έπρεπε να ακολουθεί τους ρυθμούς της εποχής και να δείχνει με μεγαλύτερη ακρίβεια την ώρα.
Η αποκορύφωση της φάρσας του βρετανικού μέσου ήταν όταν ανακοίνωσαν ότι οι δείκτες του διάσημου ρολογιού θα πωλούνταν στους τέσσερις πρώτους ακροατές που θα επικοινωνούσαν.
Το αποτέλεσμα ήταν να "σπάσουν" τα τηλέφωνα από όσους ήθελαν να αποκτήσουν το ανεκτίμητο τμήμα του ρολογιού.
Ο τάφος του Σωκράτη
Η Πρωταπριλιά του 1995 είχε μια μεγάλη φάρσα με ελληνικό "χρώμα". Ήταν τότε που το ελληνικό Υπουργείο Πολιτισμού τίμησε την Πρωταπριλιά με ένα πολύ δυνατό ψέμα, το οποίο είχε παγκόσμια απήχηση.
Σύμφωνα με το δελτίο τύπου του υπουργείου, οι αρχαιολόγοι είχαν ανακαλύψει τον τάφο του Σωκράτη σε τοποθεσία κοντά στην Ακρόπολη. Μέσα στον τάφο υποτίθεται ότι βρέθηκε βάζο που περιείχε ίχνη κώνειου, καθώς και ένα κομμάτι δέρματος χρονολογούμενο από το 400 π.X.
Η είδηση ήταν τόσο καλοφτιαγμένη, που είχε ως αποτέλεσμα να ξεγελάσει το γαλλικό Πρακτορείο Ειδήσεων. Μετέδωσε σε ολόκληρο τον κόσμο την πρωταπριλιάτικη φάρσα του ελληνικού υπουργείου.
Όπως ήταν φυσικό, το γαλλικό μέσο παραδέχτηκε ότι έκανε μια τεράστια γκάφα.
Επικίνδυνο νέφος
Την πρωταπριλιά του 1982, στο ραδιόφωνο της ΕΡΤ, η παρουσιάστρια Ειρήνη Ψαρέλλη είχε μια εκπομπή που ήταν άσχετη με τη διεύθυνση ειδήσεων.
Για το έθιμο, αποφάσισε να πει ένα πρωταπριλιάτικο ψέμα: πως το νέφος στην Αθήνα έφτασε σε επίπεδα συναγερμού, και κατά συνέπεια δεν θα λειτουργήσουν τα σχολεία, ενώ οι ακροατές θα πρέπει να περιμένουν οδηγίες για την αντιμετώπιση του νέφους.
Δυστυχώς οι περισσότεροι που άκουσαν την ανακοίνωση την πήραν στα σοβαρά, εφόσον είχε γίνει από την ΕΡΤ, και επικράτησε πανικός. Άρχισαν να χτυπάνε τηλέφωνα σε υπουργεία, στην ΕΡΤ, στην πυροσβεστική, σε αστυνομικά τμήματα, και στις εφημερίδες.
Ο γνωστός συγγραφέας Ιάκωβος Καμπανέλλης, που από το ‘81 ήταν στη θέση του διευθυντή ραδιοφωνίας της ΕΡΤ, υπέβαλλε την παραίτησή του για το συμβάν. Όμως ο υφυπουργός τύπου δεν την έκανε δεκτή, και απέλυσε απλά την Ψαρέλλη.
Σας έχουν κοροϊδέψει την Πρωταπριλιά?
Στις ημέρες μας, οι περισσότεροι από εμάς είμαστε υποψιασμένοι στις πρωταπριλιάτικες φάρσες. Άλλωστε, με την εξέλιξη της τεχνολογίας και το ίντερνετ, είναι πολύ εύκολο να ελέγξουμε γρήγορα και αποτελεσματικά την εγκυρότητα μίας ψεύτικης είδησης - φάρσας.
Αν θέλετε να μοιραστείτε την γνώμη σας για την Πρωταπριλιά ή να μας πείτε διάφορες φάρσες που σας έχουν ξεγελάσει αυτή την ημέρα, μπορείτε να μας γράψετε στα σχόλια.